Araba Yanlış Viteste Kullanılırsa Ne Olur?

Vites kutusu, isminden de anlaşılacağı gibi aracın vites değişimini gerçekleştiren bir kutudur. Ancak şanzıman terimi, daha geniş bir kapsama sahiptir. Şanzıman, motorun ürettiği gücü tekerleklere iletmek için kullanılan bir mekanizmadır. Motor ile tekerlekler arasındaki bağlantıyı sağlayarak gücün artırılmasına veya azaltılmasına yardımcı olur. Araba Yanlış Viteste Kullanılırsa Ne Olur?

Şanzıman, içerisinde birden fazla dişli takımı bulunduran karmaşık bir sistemdir. Bu dişli takımları, farklı vites oranlarına göre düzenlenmiştir. Vites kutusu ise, bu dişli takımlarının kontrol edilerek aracın hızına ve güç ihtiyacına uygun olarak vites değişimini sağlar.

Aracın düşük hızlarda daha fazla güce ihtiyaç duyduğu durumlarda, şanzıman düşük vites oranlarına geçerek daha yüksek bir tork sağlar. Yüksek hızlarda ise daha düşük bir güç ihtiyacı olduğu için şanzıman yüksek vites oranlarına geçerek daha verimli bir performans elde edilmesini sağlar.

Şanzıman Sistemi Nasıl Çalışır?

Motor, yakıtın yanmasıyla doğrusal (lineer) hareket yapan parçalardan oluşur. Bu parçalar arasında krank milinin önemli bir görevi vardır. Krank mili, motorun çeşitli bileşenlerine bağlanarak ısı enerjisini harekete dönüştürme işlevini üstlenir. Yakıt motor tarafından yanıtıldığında, krank mili dönme kuvveti ve tork (dönme momenti) üretmek üzere dönmeye başlar ve bu kuvvet daha sonra tekerleklere iletilir. Ancak bazı durumlarda, motor tarafından üretilen tork yetersiz olabilir. Örneğin, aracın durması, yokuş yukarı hareket etmesi gibi durumlarda bu geçerlidir.

Tork Nedir?

Yokuş yukarı koştuğumuzda, normal koşu durumunda harcadığımız enerjiden daha fazla enerjiye ihtiyaç duyarız. Bu, çünkü yokuşun eğimi nedeniyle yerçekimi kuvveti artar ve kat etmemiz gereken yola harcamamız gereken enerjiye eklenir. Bu durumda, enerjimizi daha çok dayanıklılığa yönlendirmek için hızdan ziyade sabit bir hızda yavaş koşmaya odaklanmamız gerekmektedir.

Yokuş aşağı koşmamız gerektiğinde ise yerçekimi ilerlememizi destekler. Yani aynı enerjiyi harcarsak, yokuşu daha hızlı bir şekilde inebiliriz. Ancak yokuş aşağı koşarken kontrolü sağlamak ve düşme riskini azaltmak için güç harcamamız gerekecektir. Bununla birlikte, eğer aşağı doğru koştuğumuz yokuş kumlu bir zemin gibi düşme riskinin daha az olduğu bir ortamda ise, yerçekiminin etkisini azaltmak için daha az çaba harcamamız gerekeceğinden enerjimizi daha çok hıza yönlendirebiliriz. Çünkü kazandığımız hız, vücudumuzu sürekler ve büyük bir enerji harcaması yapmadan yokuşu hızla aşağı inmemizi sağlar.

Manuel Vites ve Otomatik Vites

Gündelik konuşmada, manuel vites yerine “vitesli araba” terimi kullanılır. Vitesli arabalarda, vites değiştirmek için sürücü debriyaj pedalına basarak motora boşa alma işlemini gerçekleştirir. Ancak sıkışık trafik gibi dur-kalkların sıkça olduğu şehirlerde vites değiştirme işlemi sürücülerin yorulmasına neden olabilir. Bu nedenle, bu zorluğun elektromekanik sistemlere devredildiği otomatik şanzımanların gelişimi sağlanmıştır. Otomatik vitesli araçlarda vites değiştirmek için ek bir pedal basılması gerekmez. Araba Yanlış Viteste Kullanılırsa Ne Olur?